Тавтай морилно уу
Сэтгэлийн зөн

Өмнөговь аймгийн Тост ууланд саяхан мэндэлсэн ирвэсийн гурван зулзаганы зургийг ирвэс хамгаалах "Пантера” хөтөлбөрийн эрдэмтэд дурандаа буулган, нэг минутын бичлэг хийжээ. Энэ нь монгол ирвэс зулзагныхаа хамт дүрс бичлэгт орсон дэлхийн анхны тохиолдол болжээ.

Гринландын Петерманн мөсөн голын мөс цуурч, Манхэттений газар нутгаас хоёр дахин том талбайтай мөсөн арал үүссэн талаар "Sciencedaily” цахим хуудсанд мэдээлжээ. Шинээр үүссэн уг мөсөн арлыг Канадын Мөсний төв, Делавэрийн их сургуулийнхан хамтран нээсэн аж.

Петерманн бол Гринландад үлдээд буй хоёр том мөсөн голын нэг юм байна. Делавэрийн их сургуулийн Байгаль орчин, далай, дэлхий судлалын коллежийн профессор Андрис Мьюнхов энэ сарын 17-нд өөрийн блогтоо энэ талаарх мэдээллийг оруулжээ. 120 ам километр талбай бүхий уг мөсөн арал нь 2010 онд үүссэн мөсөн арлаас хоёр дахин жижиг юм байна.

Дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын нөлөөн дор хамгийн ихээр "хэлмэгдэж” буй байгалийн бүтээлүүдийн нэг нь далай. Цэнхэр гаригийн гадаргын 70 хувийг далай тэнгисийн ус эзэлдэг. Бөмбөрцгийн 2/3-ийг эзлэх энэхүү "байгууламж” аюулд учирч байгаа нь дэлхий мөхөлд ойртсонтой агаар нэг юм. Хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж өнөөдөр байгаль дэлхий ямар байдалтай болсон талаар бид залхтал ярьж буй. Гэвч дахин дахин ярихаас аргагүй.

 Далай тэнгист олон аюул заналхийлэх болов. Үүний нэг нь хог хаягдал. Ялангуяа, хуванцар хаягдал далайтай орнуудын тол гойны өвчин болоод байна. Дэлхий даяар үйлдвэрлэж буй их хэмжээний хуванцар хаягдлын эцсийн "зогсоол” нь далай болчихоод байна. Үүний улмаас усанд хаягдсан хуванцрын өчүүхэн жижиг хэсэг далайн амьд биетүүдэд заналхийлэх болжээ. Тэнгисийн усны мандал дээр хөвөх тоосоцрыг томруулаад харвал яг л тостой аяганд хүйтэн ус хийхэд ямар болдог билээ, тийм байдалтай болсныг олон орны эрдэмтэд сануулсаар байна. Тэрхүү бичил хэлтэрхийн нэг ширхэг нь таван мм ч хүрэхгүй голчтой. Элсний ширхэгээс жижиг, зүүний үрүүрээс ч нарийн, эмэгтэйчүүдийн энгэсэг мэт нунтаг тэр хувацруудыг энгийн нүдээр харах ямар ч боломжгүй.

Хог хаягдлыг ашиглан манай залуусын урласан бүтээлүүдийг бид цувралаар хүргэж байгаа билээ. Энэ удаа "Хог хаягдлын эко шийдэл 2012” уралдаанд ирсэн байгальд хамгийн ээлтэй, уралдааны утга санааг нэлээд сайн гаргаж чадсан бүтээлүүдийг танилцуулж байна. 

Аргентин болон Бразил улсын заагт, Парагвайгаас холгүй нэгэн үзэсгэлэнт газар дэлхийн өнцөг булан бүрээс сая сая жуулчдыг өөртөө татан байна. Игуасу хэмээх өвөрмөц хүрхрээ нь дэлхийд гуравт эрэмбэлэгддэг.

Нийт эзлэх талбайн өргөн нь 1600 метр гээд бодвол дэлхийд тэргүүлж болох ч тэнд дундуураа зааглагдсан, өргөн, нарийн 275 хүрхрээ урсдаг байна. Хүрхрээнүүдийн хамгийн том нь 82 метрийн өндөр. Игуасу гэдэг нь их ус гэсэн утгатай Бразилын эртний үг ажээ.

БОАЖЯ-наас энэ жил хэд хэдэн нуурнаас 60 тонн загас агнах зөвшөөрөл өгчээ. Монголчууд эрт дээр үеэс загасыг лусын амьтан хэмээн дээдэлж олноор нь барихыг, гол усыг нь бохирдуулахыг цээрлэдэг байсан. Загас, ус хоёр амин шүтэлцээтэйг мэргэдүүд маань мэддэг учраас хамаагүй агнахаас цэрвэдэг байж.

Байгалиа хамгаалах энэ зан үйл манай улс зах зээлийн нийгэмд шилжсэнээр үгүй болж, загас аюулд өртсөөр удаж байна. Манай орны хамгийн их загастай Буйр, Хар ус, Тэрхийн цагаан нуур, Ховд голоос их хэмжээгээр агнаснаас томоохон гол, нуур цөөрмүүдэд загас ховордлоо.

УИХ-ын энэ удаагийн хаврын чуулганаар байгаль орчны багц асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэсэн. Тодруулбал, хаврын чуулганы эхний өдрөө Монгол Улсын байгаль орчыг хамгаалах багц хуулийн асуудлыг хэлэлцэж эхэлсэн бол чуулган түр завсарлах сүүлийн өдрөө "Зарим газар нутгийг улсын тусгай хамгаалалтад авах тухай” УИХ-ын тогтоолыг хэлэлцэн баталлаа. "Зарим газар нутгийг улсын тусгай хамгаалалтад авах тухай” тогтоол батлагдсанаар Монгол Улсын ТХГН-ийн хэмжээ 1,5 сая га-гаар нэмэгдэж, нийт газар нутгийн 17 хувьд хүрэв. Ингэснээр 2008-2012 оны Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хэмжээг 15 хувьд хүргэнэ гэсэн зорилт бүрэн биеллээ