Тавтай морилно уу
Сэтгэлийн зөн

Өмнөговь аймгийн Тост ууланд саяхан мэндэлсэн ирвэсийн гурван зулзаганы зургийг ирвэс хамгаалах "Пантера” хөтөлбөрийн эрдэмтэд дурандаа буулган, нэг минутын бичлэг хийжээ. Энэ нь монгол ирвэс зулзагныхаа хамт дүрс бичлэгт орсон дэлхийн анхны тохиолдол болжээ.

Хүний нүдэнд тэр бүр өртөөд байдаггүй зожиг, нууцлаг энэ амьтны үржлийн үе болон үр төлөө хэрхэн төрүүл дэг, үүрээ яаж сонгодог зэргийг олон жил судалсны дүнд ийм амжилтад хүрсэн байна. Үүний тулд тэд гээр амьтанд зориулан хэд хэдэн газарт үүр засаж, бэлтгэсэн гэнэ. Монгол ирвэс хүний гараар барьсан үүрэнд анх удаа зулзагаа төрүүлсэн нь энэ юм.

"Пантера”-гийнхны ажиглаж байсан хоёр эмэгчний нэг нь хоёр, нөгөө нь нэг гүен гаргасан гэнэ. Зулзгалсан ирвэсүүд идэш бэлтгэхээр явсан хойгуур нь эрдэмтэн Иохансон үүрэндээ байсан гурван гүенгийн зургийг авч, бичлэг хийж амжсан байна. Тэр үеэрээ зулзагануудын арьсан дор GPS болон камер бүхий чип суулгасан бөгөөд үүний тусламжтайгаар тэд нийг хэрхэн өсөж, нас бие гүйцэхийг судлахаас гадна аюулд өртөхөөс хамгаалах боломжтой болж байгаа аж. "Пантера” хөтөлбөрийн гүйцэтгэх захирал, доктор Том МкКартни "Цасны ирвэс хаана, хэзээ төллөдгийг нь тодорхойлоход бид олон жил зарцуулсан. Хэвтрээ хэрхэн сонгодог, үр төлөө яаж өсгөж, тэр нь нас биед хүрэхдээ ямар болдог зэргийг мэдэх гэж их хичээсний дүнд монгол ирвэсний бяцхан зулзаганы зургийг анх удаа буулгаж, чип суулган, тэдэнд туслах боломжтой боллоо. Бид зулзагануудын биеийн жин, өндөр гээд бүх зүйлийг нарийн хэмжиж, тэмдэглэж авсан. Одоо тэднийг хянахын зэрэгцээ ирээдүйд таних боломж той болсон” гэжээ. Гималай, Гиндукуша, Памира, Тань-Шянь, Алтайн нурууг хамарсан хоёр сая ам дөрвөлжин газар нутагт 3500-7000 ирвэс амьдарч байгаа гэсэн тооцоог тус хөтөлбөрийн судлаачид гаргасан байна.

Ирвэсний тоо толгой сүүлийн 20 жилийн дотор эрчимтэй буурч байгаа нь энэ амьтны үс, ясыг ашиглах гэж үй олноор нь агнасантай холбоотой гэдэг. Харин сүүлийн жилүүдэд амьтан хамгаалах байгууллагууд, идэвх тэй үйл ажиллагаа явуулснаар зарим газарт тоо толгой нь өсөх хандлагатай болжээ.