..::Эко элч клуб::..

Нэвтрэх

< >

Улаан тайга

*2012-11-04, 8:26 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Хөвсгөлийн бүсийн баруун захад Хөг, Бүсийн голын сав дагуух өндөр уулс юм. Эндэхийн ян сарьдаг бүхий өндөр уул нуруудад эртний тэгшрэлтийн гадарга, мөстлөгийн гаралтай нуур элбэг байдаг. Жинхэнэ уулын тайгын бүслүүр тархсанаараа онцлог. Энд уртрагийн дагуу сунаж тогтсон Дээд, Дунд, Доод, Ногоон тайга хэмээх ян сарьдаг бүхий өндөр сүрлэг нуруунууд оршдог. Хамгийн өндөр цэг нь далайн төвшнөөс дээш 3351 метр өргөгдсөн. Улаан тайгын нуруу нь Хөвсгөл орчмын өндөр уулстай харьцуулахад арай тэгшивтэр оройтой бөгөөд Хөвсгөлийн өндөр уулсын нэгэн адил өндөр уулын, уулын нугын, уулын тайгын босоо бүслүүр тод илэрдэг. Улаан тайгын нуруунд мөсөөр хучигдсан газрууд байсан учраас мөстлөгийн гаралтай жижиг нуурууд элбэг тархсан байна. Эдгээрээс Дэлгэр мөрөн, Хөг, Гунай, Бүсийн гол гэх мэт томоохон голууд эх аван урсдаг. Голын хөндий дагуу, нуурын эрэг орчмоор нилээд намагжсан байдаг. Энэ нутагт зэрлэг цаа, хандгай, халиу, суусар зэрэг амьтад бий.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 5 * 726 * 0

Тужийн нарс

*2012-11-04, 8:25 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Тужийн нарс хэмээх байгалийн цогцолбор газар нь Сэлэнгэ аймгийн Шаамар, Алтанбулаг сумын нутагт байдаг бөгөөд гал түймрийн аюул, ашиг хонжоо хайгчдын гарт өртөн нилээд сүйджээ. Сүүлийн жилүүдэд 7500 орчим га талбайд нөхөн сэргээлт хийсний үр дүнд 40-50% нь байгалийнхаа аясаар сэргэн ургажээ. Тужийн нарс нь байгалийн зүй тогтоцын хувьд өвөрмөц бөгөөд Сибирийн их тайгын зүүн өмнөд төгсгөл, Хэнтийн нурууны салбар уулсын үргэлжлэл болдог. Тужийн нарс нь тэгш тал газрын элсэрхэг хөрстэй нарсан ой бөгөөд эгэл нарс зонхилон ургана. Цагтаа хүн явахын аргагүй шигүү, ойн гүнд нь хээрийн салхины исгэрээ мэдрэгдэхгүй байсан гэгддэг энэ нарсан ой устаж мөхөхийн ирмэгт ирсэн нь саяхан билээ. Тужийн нарсыг экосистемийнх нь хувьд иж бүрэн цогцолбороор нь нөхөн сэргээх зорилгоор 2002 онд УИХ-ын 39 дүгээр тогтоолоор улсын хамгаалалтанд авсан. Тужийн нарс байгалийн цогцолбор газрын нутаг нь Орхон Сэлэнгийн бэлчир орчмын бэсрэг нам уулс, гүвээ толгод бүхий хээр нутаг юм. Уул толгод, ухаа гүвээнүүдийн хажуу нь налуу, хоорондох ам хөндийнүүд нь өргөн. Энд хуурай хээрийн хар хүрэн хөрс голлон тархсан байдаг.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 5 * 683 * 0

Тарвагатайн нуруу

*2012-11-04, 8:24 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Архангай аймгийн Цахир, Завхан аймгийн Алдархаан, Идэр, Булнай, Их Уул сумдын нутаг дэвсгэрт оршдог. Хангайн нурууны төв хэсгийн байгалийг онцлогийг төлөөлсөн. Монголын хамгийн том Сэлэнгэ мөрний эх, ус хагалбарын муж болох бөгөөд эмчилгээний чанартай рашааны нөөц ихтэй тул 2000 онд УИХ-ын 29 дүгээр тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан. Идэр Тэрхийн голын хооронд сунаж оршихдоо гүн хөндий, эгц цавчим хажуу бүхий 2567-3226 метр өргөгдсөн уулстай. Зарим жилүүдэд цас хайлдаггүй. Хангайн өндөр уулын чийглэг сэрүүн мужид багтдаг. Асга чулуугаар хучигдсан усны хагалбар уулс, эгц хажуутай гүн хавцал, галт уул, мөстлөгийн гаралтай хотгор гүдгэр түгээмэл байдаг. Хар анаг, Өвөр цагаан сайрын ам, Түргэн, Гөрөөст зэрэг байгалийн үзэсгэлэнт уулын хавцлууд бий. Тарвагатайн нуруунаас Сэлэнгэ мөрний томоохон цутгал Идэр гол эх аван урсдаг бөгөөд халуун рашааны III зэрэгт багтах Хожуул, Зарт, Халуун ус, Цэцүүх, Хөнжил зэрэг халуун рашаантай. Химийн найрлагаараа өөр хоорондоо ялгаатай, дотор эрхтнийг анагаах увьдастай. Мөн галт уулын гаралтай бүлэг жижиг нуурууд элбэг тохиолдоно. Уулын тайгын ширэгт, уулын тайгын цэвдэгт хөрс нилээд өргөн зурвасаар тархсан байдаг.

170 000 га талбайг нь ой мод эзэлдэг. Шинэс зонхилон ургах бөгөөд нутгийн зүүн хэсгээр хуш модтой. Сибирь хундага, ягаан цээнэ, эмийн бамбай, алтанзул зэрэг ховор ургамал ургадаг. Эгц хавцал бүхий газраар намхан бутлаг ургамал ургана. Буга, бор гөрөөс, шилүүс, хүдэр, аргаль янгир, чандага, үнэг, тарвага зурам, үхэр огдой, жирх тааралдана. Хур сойр, ятуу, адууч чогчоохой, гангар хун, хээрийн галуу, хилэн омруут ахууна зэрэг олон зүйлийн ховор шувуудтай.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 0 * 782 * 0

Сийлхэмийн нуруу

*2012-11-04, 8:24 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус, Ногооннуур сумдын нутагт улсын хил дээр орших Сийлхэмийн нурууны байгалийн үзэсгэлэн, өвөрмөц байдал, ховордсон амьтан, ургамал, түүх соёлын дурсгал, аялал жуулчлал хөгжүүлэх боломжийг харгалзан 2000 онд УИХ-ын 29 дүгээр тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан. Тус байгалийн цогцолборт газар нь Дэлхийн байгаль хамгаалах сангаас санал болгож буй зайлшгүй хамгаалах 200 экобүс нутагт багтдаг ба Олон улсын болон Монгол улсын Улаан номонд орсон нэн ховор аргаль угалз, янгир, цоохор ирвэс зэрэг амьтад элбэг байдаг бөгөөд ялангуяа аргаль угалзын цөм нутаг юм. Сийлхэмийн нуруу нь улсын хил дээр өргөрөгийн дагуу сунаж тогтсон бөгөөд Алтай Таван богдоос хойш үргэлжилсээр Чехачевын нуруу, Тагна уулын нуруутай залгана. Баруун талдаа бартаа ихтэй, хяр нь шовхдуу, хад чулуурхаг эгц хажуутай, ихээхэн хэрчлэгдсэн байдаг. Сийлхэмийн нуруу дунджаар 3000 метр өндөр бөгөөд гол оргил нь 3530 метр хүрдэг. Уулын хүрэн хөрснөөс ихэвчлэн бүрдэх боловч хар хүрэн, ойн саарал хөрс нилээд тархсан байдаг. Энэ цогцолбор газарт ОХУ руу гардаг Цагааннуурын хилийн боомт ажиллаж байгаа учраас дундуур нь коридор гаргасан байна.

Сийлхэмийн нурууны зүүн төгсгөлд Асгат орчмын багахан газарт шинэсэн ойтой. Хээрийн ургамал зонхилохоос гадна вансэмбэрүү, алтан хундага, зэрлэг сармис, уулын сонгино гэх мэт эмийн ургамал элбэг ургадаг. Дархан цаазтай аргаль угалз, янгир, цоохор ирвэс зэрэг амьтадаас гадна шар нохой шиг том тарвагатай учир "шар нохойт” гэж нэрлэгдсэн газар ч бий. Зарим үед хилийн цаанаас буга, зээр, баавгай хүртэл орж ирдэг байна. Нуур ус ихтэй болохоор усны шувууд, бүргэд, идлэг шонхор, ятуу хөтүү зэрэг шувууд цуглана.

Сийлхэмийн нуруу нь эртний түүх соёлын дурсгалаар баялаг юм. МЭӨ III-II зуунд хамаарах 250 гаруй олдвор бүртгэгдсэн байна.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 0 * 785 * 0

Орхоны хөндий

*2012-11-04, 8:23 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Орхоны хөндий нь археологийн болон түүх соёлын олдвороор нэн баялаг бөгөөд YIII-IX зууны Уйгарын нийслэл Хар балгас, Монголын эзэнт гүрний нийслэл Хархорум хот, Төвхөн хийд зэрэг түүх соёлын дурсгалт газрууд оршиж байдаг. Ийнхүү олон зуун жилийн турш Азийн соёлын ихээхэн хэсгийн цөм болсон Төв Азийн нүүдлийн соёл иргэншилд их хувь нэмэр оруулсныг нь үнэлэн ЮНЕСКО-гоос "дэлхийн гайхамшигт үнэт зүйл болох нь” гэдэг зэрэглэлээр Орхоны хөндийд буй Эрдэнэзуу хийд, Хархорум хотын туурь, Төвхөн хийд зэргийг 1996 онд дэлхийн өв соёлд бүртгэн авснаар улсын тусгай хамгаалалтанд орсон билээ. Орхоны хөндийн түүх соёлын өвүүд нь Орхон голоо даган байрлаж байдаг. Дэлхийн өвд бүртгэгдсэн Орхоны хөндийн байгаль орчныг онгон төрхөөр нь хамгаалах, тус бүс нутагт эдийн засгийн үйл ажиллагааг зохицуулах, газарзүйн онцлогт нь тохируулан шинэ дэд бүтэцийг хөгжүүлэх зорилгоор Байгаль орчны сайдын тушаалаар 2006 онд хамгаалалтын захиргааг байгуулан Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын нутагт байршуулжээ. Энэхүү хамгаалалтын захиргаа нь Орхоны хөндий орчмын нутаг, Хангайн нурууны зүүн хойд төгсгөл хэсгийг хамарна. Гадаргын хувьд Орхон Сэлэнгийн сав газрын бэсрэг уулс, Орхон голын өргөн хөндий гэсэн хоёр хэсгээс тогтоно. Нутгийн гадаргын зонхилох хэсгийг бэсрэг уулс, намхавтар гүвээ жижиг толгодын зэрэгцээ Орхон гол, түүний цутгал жижиг голууд, уулс хоорондын ам, өргөн нарийн хоолой хөндий, тэгш талууд эзэлнэ. Уулсын хувьд 2377 метр өндөр Хутаг уул, 2312 метр өндөр Өндөр овоот, 2227 метр өндөр Шивээт улаан, 1863 метр өндөр Их бэрх, 1646 метр өндөр Их арцат уулс оршдог. Орхон голын сав дагуу Хангайн нурууны зүүн урд үзүүрийн өндөр уулын тайгархаг ой, уулын ойт хээр, голын хөндийн нуга, хуурай хээр гэсэн байгалийн олон янзын төрх байдал хосолсон байдаг.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 5 * 801 * 0

Онон балж

*2012-11-04, 8:21 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Хэнтий Дорнод аймгуудын нутагт орших Онон-Балжийн байгалийн цогцолборт газарт байх багахан хэмжээний нарсан ойг хамгаалах, байгалийн болон түүхийн дурсгалт газруудыг хамгаалах зорилгоор 2000 онд УИХ-ын 29 дүгээр тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан. Хамгаалалтын захиргаа нь Хэнтий аймгийн Дадал сумын төвд байрладаг. Байгалийн бүс бүслүүрийн шилжилтийн зааг дээр оршдог учраас биологийн төрөл зүйлийн хувьд баян нутаг юм. Хэнтийн нурууны зүүн, Эрээний нурууны баруун төгсгөл, хойноос урагш ойн бүсээс хээрт шилжих зааг, ойт хээр бүхий газарт онцгой сонирхолтой байгалийн үзэмжүүдийг харуулжээ.

Монгол орны Улаан номд орсон дагуур шинэс, Крыловын нарс нь зөвхөн тус газарт тархсан байна. Монгол орны нарсан ой, шинэс, хус бүхий холимог ой тархсан цорын ганц газар бөгөөд энэ нь гол мөрний ус, чийгийн горимыг тогтвортой барих, зохицуулах, хуваарилах ач холбогдолтой юм. Ой тайгын ховор амьтадаас гадна дархан цаазат шувуу болох цэн тогоруу, хар тогоруу, тоодог гэх мэт шувууны олон зүйл байдаг. Онон гол түүний цутгал голуудаар дугуй амтан, голын хавч, дагуурын сувдан хясаа гэх мэт ховор өвөрмөц зүйл амьтад байдаг. Агнуурын ач холбогдолтой олон зүйл загас байдгаас Амар мөрний хилим загас нь дархан цаазтай. Бараан хандгай, баданга хүдэр, халиун буга, бор гөрөөс, зэрлэг гахай, нохой зээх, шилүүс, бараан хэрэм, улаан ойсог, чандага туулай, умрын сарсаахай гэх мэт амьтад бий. Мөн дорнод Азийн олон зүйл амьтан байдаг онцлогтой. Тухайлбал, дагуур номин, дагуур зараа, дагуур зурам, нохой илбэнх, бор харх, ширгийн оготно гэх мэт.

Онон-Балжийн байгалийн цогцолбор газар нь түүх соёлын дурсгалаар баялаг бөгөөд ялангуяа эзэн богд Чингис хааны түүхтэй холбоотой газрууд нилээд бий.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 0 * 691 * 1

Ноён хангай

*2012-11-04, 8:21 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Архангай аймгийн Хангай сумын нутагт орших Ноёнхангай уул нь байгалийн өвөрмөц тогтоцтой бөгөөд нутгийн ард түмэн эрт дээр үеэс шүтэж ирсэн. Энэ нутгийг 1998 онд УИХ-ын 28 дугаар тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан. Хангайн нурууны салбар уулсын нэг бөгөөд баруун хойшоо хэвгий байрлалтай, бага хэмжээний мөнх цастай, хойд талаараа Түмэнсант, Дашдаваг түүний салбар уулсаар хүрээлэгдсэн өвөрмөц тогтоцтой үзэсгэлэнт уул юм. Боржин хад, том том үхэр чулуун хад асгатай бөгөөд асган дороос ундрах 10 гаруй булаг шандтай. Эдгээр булгууд нь эмчилгээний шинж чанартай гэдэг.

Вансэмбэрүү, бэрээмэг, өлчир дэгд, эрээн гомбо, цагаан түрүү, алтан гагнуур, арц, даль зэрэг эмийн ургамал элбэг байхын зэрэгцээ тошлой, нэрс, үхрийн нүд, нохойн хошуу, зэрлэг сонгиноор баялаг. Ууланд хуш бүхий шинэсэн ой голлон тархана. Зэрлэг гахай, халиун буга, бор гөрөөс байхаас гадна хааяа аргаль угалз, янгир, ёл, хойлог тааралддаг байна.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 0 * 774 * 0

Мянган угалзат

*2012-11-04, 8:20 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Монгол Алтайн нурууны нэгэн салбар бөгөөд энэ нуруунд аргаль угалзын сүрэг олноороо амьдарч байсан учраас ийнхүү нэрлэжээ. Ховд аймгийн Цэцэг сумын нутагт орших энэхүү нуруу нь Алтайн аргалийн тархалтын цөм нутаг байсан бөгөөд ховор ургамал амьтан ихтэй, байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн газар нутаг учраас 2002 онд УИХ-ын 39 дүээр тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан. Мянган угалзатын нуруу нь Монгол Алтайн нурууны хойд хэсэгт эргэн тойрон хотгороор хүрээлэгдэн өндөр уулын хуурай бүсэд оршдог. Их мянган угалзат, Бага мянган угалзат, Асган уул зэрэг хэд хэдэн томоохон уулсаас бүрдсэн том нуруу юм. Уул нуруудын оргилууд нь шовхдуу байх ба орой хяр нь ерөнхийдөө хавтгайдуу бөмбөгөр хэлбэртэй, эртний тэгшрэлийн шаталсан гадаргатай байх нь цөөнгүй. Өндөр уулын хээрийн бүдүүн ялзмагт хөрс тархсан байдаг.

Алтайн сонгино, ягаан мүгэз, вансэмбэрүү зэрэг ховор ургамал, хөмүүл, тошлой, мөөг, хар хад зэрэг цайны ургамал, зээргэнэ, эмгээлж, ягаан башига, сибир гандага, барагшун зэрэг эмийн ургамалтай. Монгол лусын Улаан номонд орсон хонин арц, тэмээн харгана бий. Мянган угалзатын нуруунд ирвэс, алтайн аргаль, нохой зээх, буга, янгир, Алтайн хойлог зэрэг дэлхийд ховордсон амьтан, жигүүртэн бий.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 0 * 817 * 0

Мөнххайрхан уул

*2012-11-04, 8:19 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Төв Азийн цөлийн нөлөөнд орших хязгаарлагдмал нөхцөлд бүрэлдэн тогтсон мөнх цэвдэг, мөсөн голууд бүхий өндөр уулын өвөрмөц газарзүйн тогтоцыг хамгаалах, байгалийн цэнгэг усны асар их нөөцийг хадгалах, мөнх цас, мөсөн голоор тэжээгддэг Алтайн нурууны ар өвөр хажуугаас эх авч урсдаг их бага олон голуудын эхийг хамгаалах, хөрсний чийгийн горимыг тогтвортой байлгах чухал ач холбогдолтойг анхаарч 2006 онд УИХ-ын 26 дугаар тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан байна. Хамгаалалтын захиргаа нь Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын төвд байрладаг. Мөнххайрхан уул, түүний орчмын газар нутаг нь Баян-Өлгий аймгийн Булган сум, Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын хил залгаа нутгийг дамнан 40-80 километрийн өргөнтэйгөөр баруун хойноос зүүн урагш 200 гаруй километр үргэлжлэн оршдог. Мөнххайрхан уулын ноён оргил нь 4362 метр өндөр бөгөөд мөнх цас мөсөн гол бүхий Монголын хоёр дахь өндөр оргил болно. Мөнх цас, мөсөн гол нь 200-гаад ам километр талбайг эзлэн оршино. Монгол Алтайн нурууны мөсөн голуудын дундаж зузаан нь 56 метр байдаг бол Мөнххайрхан уулын мөсний зузаан нь 130 гаруй метр хүрч тус орны гол мөрний нийлбэр урсацаас бараг 2 дахин, газар доорхи хөдөлгөөнт усны нөөцөөс 5 дахин их цэвэр усны нөөц хадгалагдаж байгааг судлаачид тогтоосон байна. Булган, Сэнхэр, Үенч, Бодонч зэрэг томоохон голууд Мөнххайрхан нуруунаас эх аван урсдаг.

Дэлгэрэнгүй * Үнэлгээ: 0 * 776 * 0

Горхи тэрэлж

*2012-11-04, 8:16 PM *sukhee *Байгалын цогцолбор газрууд

Улаанбаатараас зүүн тийш 50-76 км газарт байрладаг. Байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн газар бөгөөд хад асга бүхий уулын тогтоцоороо өвөрмөц бүс юм. Энд Бага Хэнтийн нурууны өмнөд салбар уулс, Ар Өвөр горхи, Заан-Тэрэлж голын сав, Туул голын эх орчмын нутаг хамарна. Хамгийн өндөр цэг нь далайн төвшнөөс дээш 2664 метр өндөр Авхаан уул юм. Хотгор гүдгэрийн хувьд ихэвчлэн бөмбөгөр оройтой, нилээд хэсэгчлэгдсэн эрсдүү хажуу бүхий уулс, тэдгээрээс эх авсан голуудын хөндий хосолсон уулархаг нутаг юм. Хурдасын хувьд боржин, шүлтлэг боржин, цахиурлаг занар, хас, нүүрчтөрөгчит шаварлаг занар, элсэн чулуу зэргээс тогтдог. Хар хүрэн, хүрэн хөрс, ойн саарал хөрс тус тус тархжээ. Голын хөндийгөөр нам газрын бараан хөрс зонхилно. Хүмүүсийн нэрлэж заншсанаар мэлхий хад, тэмээн хад, гурван найзын агуй, яриа өвгөд, Ленин хад гэх мэт олон янзын хэлбэр дүрс бүхий байгал эхийн урласан бүтээлүүд бий. Тэрэлжийн бүс дэх хадан уулын ам болгон өөр өөрийн өвөрмөц төрх бүхий хаднуудтай байдаг. Энэ бүс нутгийн хойд захаар Тэрэлж хэмээх гол урсдаг бөгөөд Туул голд цутгана. 1960 он хүртэл Тэрэлжид усан, утаат, ягаан болор зэргийг олборлож байв. Газрын гүнээс усны түрэлт их байсан учраас олборлох ажлыг зогсоожээ. Улаанбаатарын Байгалийн түүхийн музейд хадгалагдаж буй утаат болор, усан болорын дээжүүд нь Тэрэлжээс олдсон олдворууд юм. Горхи Тэрэлжийн тусгай хамгаалалттай бүс нутагт аялал жуулчлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг 100 гаруй жуулчны баазуудаас гадна хүүхдийн зуны зуслан, хэд хэдэн байгууллагын ажилчдын амралтын газрууд байрладаг.